Kimine göre deli kimine göre ise veli… Her şehrin hatta her köyün bir delisi olduğu gibi İstanbul’un da birbirinden ünlü deli ve divanleri var… İBB İstanbul Kültür A.Ş. tarafından yayınlanan “İstanbul’un 100 Dîvânesi” adlı kitapta Osmanlı döneminde İstanbul’da yaşamış olan dîvânelerin ilginç hikâyeleri anlatılıyor. İşte, 1400’lü yıllardan, 1900’lü yıllara kadar İstanbul’da yaşamış olan deli ve dîvânelerin ilginç hikâyeleri…
Çevreci Dede
Aşûm Dede
16. yüzyılda Saraçhanebaşı’nda yaşayan Aşûm Dede, hep susku içre dolaşan bir zâttır. Bir çevre gönüllüsü gibi caddelere yuvarlanan ve işe yaramayan taşları kaldırarak yolları temiz tutmayı adet haline getirmiştir. Divâneliğin kimi durumlarda hırpaniliği çağrıştırmasına karşın Aşûm Dede gibi bu algıyı boşa çıkaran birçok örnek bulunmaktadır. Bazıları mesken tuttukları muhiti manen koruma görevi üstlenirken bazıları da titizlikleriyle öne çıkar ve yaşadıkları yeri bir gülistana dönüştürür.
Ömründe Keser Vurmamış Nalıncı Üstadı
Nalıncı Memi Dede
Evliya Çelebi’ye göre meczûbların serçeşmesi olan Nalıncı Memi Dede, küçük bir dükkanda nalıncılık yapmaktadır. Ömründe hiç keser vurmadığı halde nalıncı üstadı olur.
Gark olduğu cezbe halinden olsa gerek, yaz kış demeden nalınla gezer. Vefat ettiği gece, Sultan III. Murad’ın rüyasına girerek cenazesinin Fatih Camiî’nde kılınmasını, kendi evinde defnedilmesini ve üzerine bir kubbe, bir tekke ve bir çeşme inşa edilmesini ister.
Rivayete göre cenazeye İstanbul halkının büyük bölümü iştirak eder; öyle ki cenaze öğle namazından akşam namazına kadar baş üstünde güçlükle defnedileceği yere ulaşır.
Horos (Horoz) Mehmed Dede
İstanbul’un Fethi sırasında orduda, dikkat çeken meczûb erlerden birisi olan bu zât büyük bir manevî şevk kaynağı olmuştur.
Horos Mehmed Dede’nin fetihten önce Fatih Sultan Mehmed’in himmet rica ettiği ve içlerinde Akşemseddîn, Molla Gürânî, Emîr Buharî, Molla Fenârî’nin bulunduğu Allah dostu yetmiş yedi ulu kişiden birisi olduğu rivayet edilir.
Cebe Ali (Cibâlikapı)
İstanbul’un fethinin en hararetli zamanlarında Cebe Ali, maiyetindeki üç yüz civarında dervişle birlikte Tershane bahçesi önünde denize postlarını sererler ve zikre başlarlar. Kale üzerinden kudüm ve def sesleri arasında piyade ve postnişinleri gören Bizans askerleri, işittikleri sesler ve tanık oldukları manzara karşısında korkudan akıllarını yitirecek duruma gelirler. Cebe Ali ve erenleri daha sonra Cibali Kapısı yönünden kuşatmaya katılırlar. Bu kuşatmasının anısına buraya Cibâlikapısı adı verilir.
Kırbasındaki Suyu Görenler İnanmadı
Zuhurat Baba
Bakırköy’de, kendi adıyla anılan muhitte metfûn olan Zuhurat Baba, İstanbul’un fethinin renkli simalarından birisidir. Osmanlı askerlerinin kullandığı su kaynaklarının Bizanslılarca zehirlenmesi üzerine bir su kıtlığı baş gösterir. Bu esnada aksakallı bir koca yiğit, sırtında bir su kırbasıyla zuhur eder ve askerin susuzluğunu giderir. Fetih neticesinde şehitler arasında Zuhurat Baba’nın da olduğu görülür.
Gemicilerin Klavuzu
Durmuş Dede
Rumeli Hisarı civarını mesken tutan Durmuş Dede, özellikle gemiciler tarafından çokça ziyaret edilen bir zâttır.
Gemiciler sefere çıkmadan önce onun sözlerine hayli önem verirler, hangi yöne gitmelerinin hayırlı ve bereketli olacağını ona sorarlar. Bu yüzden de bir sefere çıkacak olan ya da seferden dönen gemiciler ona uğrayıp bir at tasadduk ederler.
50 Yıl Kaldırımda Oturdu
Mulakkab Osman Çelebi
Meczûbların ulularından Saçlı Mehmed Efendi’nin mürîdi olan Osman Çelebi 16. yüzyılda Sultan Murad zamanında yaşamıştır. Aksaray Karakolu bitişiğinde bir kaldırımın üzerinde başı çıplak ve üzerinde bir kebe (aba), elli yıldan fazla bir süre oturduğu rivayet edilir.
